AS MENINAS E VELÁZQUEZ

As Meninas, obra de Diego Velázquez, mostra unha excena cortesá. A escena sitúase segurante nun apouseto do Alcázar de Madrid, onde o pintor sevillano tiña o seu obradorio. 

O cadro mostra a todas as figuras dispostas na parte inferior da composición. 

No centro está a infanta Margarida, rodeada das súas damas de honor (as meninas, en referencia á orixe portuguesa das nobres que a acompañan: María Agustina Sarmiento e Isabel de Velasco). 

No ángulo dereito están os ananos Mari Bárbola e Nicolás Pertusato. Detrás da infanta sitúanse a señora de honor (dona Marcela de Ulloa) e un gardadamas (probablemente Diego Ruíz de Azcona). Sorprende a gran modernidade no corte dalgunha das figuras e obxectos nas marxes do lenzo, detalle que achega unha gran dose de espontaneidade á escena e que foi empregado a finais do século XIX a raíz da influencia da fotografía.

Ao fondo vense as imaxes dos reis Felipe IV e Mariana de Austria reflectidas no espello. 

Máis á esquerda está o autorretrato de Velázquez co pincel e a paleta nas súas mans, lucindo a Cruz da Orde de Santiago. 

No último plano, tras unha porta, está o apousentador (José Nieto) da raíña. 

Colgadas da parede aparecen dúas escenas mitolóxicas, copiadas de Rubens (Palas e Aracne) e de Jordanes (Apolo e Marsias). 

Estes dous elementos, espello e porta, achegan ademais unha gran profundidade escénica. O espello reflicte algo que quizais estea fóra do espazo propiamente pictórico, os reis Felipe IV e a raíña, que están a ser retratados por Velázquez. a porta amplía o espazo visual. 

Velázquez consegue retratar un instante de tempo paralizado, tal e como se reflicte nas miradas e nos movementos dos personaxes.  

Velázquez utiliza indistintamente unha pincelada longa e fluída, con outra curta e precisa, que o axuda a perfilar os detalles dos vestidos das infantas. Trasmite con gran realismo texturas tan diferentes como a dureza da madeira, a rixidez dos vestidos das infantas ou a suavidade da pelaxe do can no que parece que se afundirá o zapato do anano. 

Tamén destaca a captación da luz, tanto nos seus efectos xerais como nos detalles. Na obra existen dous focos luminosos; o que artificialmente irradia directamente sobre as figuras en primeiro plano, e o que entra na habitación a través da porta do fondo, deixando o resto da composición na penumbra. Á sua vez, Velázquez domina perfectamente a técnica da perspectiva aérea e plasma a atmosfera existente entre os corpos mediante o sfumato dos seus contornos que, xunto ao contraste entre a parte iluminada (centro) e a escura (paredes e teito), reforza o sentido da profundidade espacial. 

A paleta é dunha gran riqueza cromática, destacando os matices tonais do branco e do negro, e o seu contraste co vermello dos detalles ornamentais dos vestidos. 

Velázquez asimilou rapidamente a arte pictórica do pasado, en especial a pintura italiana do Renacemento (Tiziano, Miguel Anxo ...) e o naturalismo de Caravaggio. Tamén aprendeu de grandes mestres contemporáneos como Rubens. En canto ao lenzo das Meninas, tanto a posición en primeiro plano do can, como o recurso do espello no fondo reflectindo aquilo que supostamente non está no espazo pictórico, foron comparados coa obra de Van Eyck, O matrimonio Arnolfini. 

Velázquez tamén serviriía de inspiración a artistas posteriores: Manet (quen cualificou ao pintor sevillano como "o pintor dos pintores"); Goya (que se inspiraría nas Meninas para A familia de Carlos IV); Francis Bacon, Picasso ou o Equipo Crónica. 

 

ACTIVIDADES VELÁZQUEZ. 

Como se titula o cadro? 

Que personaxes aparecen no cadro? Onde está cada un deles? 

Paréceche que os personaxes están posando ou cada un está ocupado nos seus propios asuntos? 

Cara a onde miran a maioría dos personaxes do cadro? Quen se supón que se encontra nese lugar? 

En que metade do cadro se situán os personaxes? 

Cal é o personaxe central da composición? 

O punto de fuga é cara ao lado ao que van todas as liñas da perspectiva. Onde está? 

Que puntos de luz hai no cadro e que zonas permanecen na escuridade? Como se chama está técnica? 

Velázquez usa a técnica do sfumato para dar sensación de profundidade. Fíxate nos rostros destes personaxes situados en diferentes planos de profundidade e explica en que consiste a técnica que usa o pintor para remarcar o afastamento. 

Cres que as personaxes se retratan de forma realista ou que se idealizan os seus trazos? Explica a túa opinión. 

COMIC QUE NOS ACHEGA DESDE UNHA MIRADA DIFERENTE Á OBRA DE VELÁZQUEZ.Gañadora do premio á mellor obra española no Salón Internacional do Cómic de Barcelona no 2015. 

 

VERSALLES

O rei francés Luís XIV construíu o Palacio de Versalles que se convertiría en símbolo do absolutismo. Comezado seguindo os plans do arquitecto Le Vau, foi continuado por Hardouin-Mansart (o seu tío avó deu nome a un tipo de ventá no tellado que sería empregada por Hardouin-Mansart en Versalles) e a capela, finalizada trala morte de Mansart, por Roberto de Cotte. Os xardíns foron deseñados por André Le Nôtre. 

Versalles é unha obra Barroca, pero o Barroco francés caracterizouse polas liñas rectas e unha decoración menos abundante. A concepción desta obra segue as estritas normas do clasicismo francés que, no exterior, podemos ver na conformación das fachadas. O palacio organízase en tres pisos, correspondentes no interior á zona de servizos (baixo), salóns principais (pranta nobre) e apousentos íntimos (superior). A fachada empeza cun primeiro corpo a xeito de gran zócolo, onde parece que se asenta a estrutura principal, para rematar nun terceiro nivel de pequenas fiestras. O avance de certas partes do muro decoradas con columnas é unha das poucas concesións ao Barroco, aínda que as salas internas ostentosamente decoradas, e mesmo reorganizadas posteriormente en estilo rococó, quebran a frialdade do clásico para se inscribir na liña de ostentación barroca. 

O palacio está a uns 18 km ao suroeste de París. Orixinariamente era un pavillón de caza construído no 1624 por Luís XIII, pai de Luís XIV. 

Cando Luís XIV acadou a maioría de idade no 1661 adicouse á construción dun palacio digno do seu poder e da súa imaxe como Rei Sol. Ao igual que sobre o Sol xiraban o resto dos planetas, Luís XIV fixo que arredor del xiraran a súa corte, os nobres e funcionarios do goberno francés. A corte sería trasladada en 1682 a Versalles. Na súa función práctica, Versalles foi construído para ser a residencia do rei Luís XIV e a súa corte. Non obstante, a súa grandiosidade e suntuosidade foi explotada como un valor propagandístico de exaltación do réxime monárquico absolutista e como mostra da hexemonía política de Francia en Europa. 

As dimensións do edificio eran tan grandes que se podía considerar como unha pequena cidade: vivían nel máis de 20.000 persoas. Luís XIV quixo construír o palacio máis magnífico do seu tempo para demostrar que era o rei máis poderoso do mundo. 

Dentro do palacio destaca a Galería dos Espellos. Esta estancia exalta o éxito político (bóveda pintada por Le Brun que ilustran vitorias militares e diplomáticas), económico (357 espellos que adornan a estancia e demostran que a nova manufactura francesa de espellos era capaz de arrebatarlle a Venecia o monopolio dos espellos, que por aquel entón era un produto de luxo) e artístico (pilastas de mármore e capiteis de bronce dourado decorado cos emblemas nacionais: flor de lis e o sol real entre dous galos franceses) de Francia. A Galería servía diariamente de lugar de paso, de espera e de encontros, sendo frecuentada por cortesanos e visitantes. Excepcionalmente tamén foi escenario de cerimonias, cando os soberanos querían facer ostentación do maior esplendor en recepcións diplomáticas ou diversións (bailes e xogos) ofrecidas con motivo de matriomonios principescos. O trono se instalaba entón nun extremo da Galería. Aquí tamén se firmou o 28 de xuño de 1919 o Tratado de Versalles, que poñía punto final á Primeira Guerra Mundial.

A vida cotiá era tremendamente ríxida, encorseta e repleta de incomodidades e deficiencias sanitarias. As condicións do palacio eran insalubres, a hixiene brilaba pola súa ausencia. Tan só o rei e a súa familia directa disfrutaban dunha posición de máximo privilexio que se vía reforzada con cerimonias constantes arredor dos aspectos cotiás da vida do rei: o cerimonial de erguerse, as reunións cos seus ministros, os seus paseos e comidas, especialmente a cea. Luís XIV impuxo un ríxido cerimonial dirixido a manifestar a preeminencia do soberano. A asimilación establecida entre o rei e o Sol era tan grande que toda a súa xornada diaria estaba en consonancia coa traxectoria do Sol, motivo polo cal a súa habitación estaba situada xusto no corazón mesmo do palico, no centro do eixe Leste-Oeste que marca o movemento solar.

A vida na corte O rei utilizaba as numerosas festas, paseos e excursións como forma de recompensa ou de castigo, e convidaba a tal nobre ou non convidaba a tal outro. Como xa recoñecera que non tiña suficientes medios para pagar mercés, substituíu as recompensas auténticas por outras imaxinarias, creando envexas que el mesmo fometnaba a base de pequenos favores ou benevolencia cara a certas persoas. Ninguén foi tan hábil coma el nestas manobras.                                           SAINT-SIMÓN (1675-1755). Memorias